තුර්කියේ වේදනාව කියවන්න. භූ කම්පනයෙන් මිය ගිය ගණන 1500 ට වැඩි.

ප්‍රභල භූ කම්පනයෙන් 1,500 කට වැඩි පිරිසක් මිය ගොස් ඇති අතර, තුර්කිය සහ සිරියාව හරහා සිදු වූ විනාශකාරී භූමිකම්පාවකින් දේශසීමාවේ සෑම පැත්තකින්ම විනාශය සහ සුන්බුන් ඉතිරි කිරීමෙන් පසු සුන්බුන් යටින් දිවි ගලවා ගත් අය ඇද ගැනීමට ගලවාගැනීම්කරුවන් දුවමින් සිටිති.

ශතවර්ෂයකින් කලාපයට බලපෑ ප්‍රබලතම භූමිකම්පාවලින් එකක් සඳුදා අලුයම 4 ට පමණ නිවැසියන් ඔවුන්ගේ ඇඳෙන් සොලවා ලෙබනනය සහ ඊශ්‍රායලය දක්වා කම්පන ගොස් ඇත.

මැග්නිටියුඩ් 7.8 ක භූමිකම්පාවේ අපිකේන්ද්‍රය තුර්කියේ Gaziantep පළාතේ Nurdagi සිට කිලෝමීටර් 23 ක් (සැතපුම් 14.2) නැගෙනහිරින්, කිලෝමීටර් 24.1 (සැතපුම් 14.9) ගැඹුරින් ඇති බව එක්සත් ජනපද භූ විද්‍යා සමීක්ෂණ (USGS) පවසයි.

පැය නවයකට පමණ පසු, USGS වලට අනුව, තුර්කියේ රික්ටර් පරිමාණයේ 7.5 ක විශාල පසු කම්පනයක් ඇති විය. එම කම්පනය මුල් භූමිකම්පාවෙන් කිලෝමීටර් 95 ක් (සැතපුම් 59) උතුරින් ඇති විය.

තුර්කියේ දර්ශනය වූ වීඩියෝවෙන් දැක්වෙන්නේ කඩා වැටුණු ගොඩනැගිලි පේළි කඩා වැටෙන අයුරු, සමහරක් මහල් නිවාසවලට නිරාවරණය වී ඇති අතර, මිනිසුන් ඔවුන් අසල සීතල තුළ ගුලි වී, උපකාරය සඳහා බලා සිටින ආකාරයයි.

තුර්කියේ අවම වශයෙන් පුද්ගලයින් 912 දෙනෙකු මියගොස් 5,385 දෙනෙකු තුවාල ලබා ඇති බව තුර්කියේ ජනාධිපති රිසෙප් තායිප් එර්ඩෝගන් සඳුදා රූපවාහිනී දේශනයකදී පැවසීය. අසල්වැසි සිරියාවේ, අවම වශයෙන් පුද්ගලයින් 592 ක් මියගොස් ඇති අතර, බොහෝ දුරට ඇලෙප්පෝ, හමා, ලටාකියා සහ ටාටස් ප්‍රදේශවල 371 ක් ඇතුළුව, සිරියානු රාජ්‍ය ප්‍රවෘත්ති ඒජන්සිය වන SANA ට අනුව, තුවාල 1,089 ක් ද වාර්තා කර ඇත.

නිල වශයෙන් Syria Civil Defense ලෙස හඳුන්වන “White Helmets” කණ්ඩායම ද වයඹ දිග සිරියාවේ විරුද්ධවාදීන් විසින් පාලනය කරන ලද ප්‍රදේශවල අවම වශයෙන් මරණ 221ක් සහ තුවාල 419ක් වාර්තා කර ඇත. තුර්කියට මායිම් වන වයඹදිග සිරියාවේ වැඩි කොටසක් 2011 දී ආරම්භ වූ ලේ වැකි සිවිල් යුද්ධයක් මධ්‍යයේ රාජ්‍ය විරෝධී හමුදා විසින් පාලනය කරනු ලැබේ.

සිරියානු ගලවා ගන්නන් (සුදු හිස්වැසුම්) සහ සිවිල් වැසියන් 2023 පෙබරවාරි 6 වන දින මුලදී, තුර්කියට මායිමේ පිහිටි සිරියාවේ ඉඩ්ලිබ් පළාතේ කැරලිකරුවන් විසින් පාලනය කරන ලද උතුරු ගම්බද ප්‍රදේශයේ කඩා වැටුණු ගොඩනැගිල්ලක සුන්බුන් මධ්‍යයේ ගොදුරු වූවන් සහ දිවි ගලවා ගත් අය සොයමින් සිටිති.

සිරියානු ගලවා ගන්නන් (සුදු හිස්වැසුම්) සහ සිවිල් වැසියන් පෙබරවාරි 6, 20 වන දින මුලදී, තුර්කියට මායිමේ පිහිටි සිරියාවේ ඉඩ්ලිබ් පළාතේ කැරලිකරුවන් විසින් පාලනය කරන ලද උතුරු ගම්බද ප්‍රදේශයේ කඩා වැටුණු ගොඩනැගිල්ලක සුන්බුන් මධ්‍යයේ ගොදුරු වූවන් සහ දිවි ගලවා ගත් අය සොයමින් සිටිති.

සඳුදා ඇති වූ භූමිකම්පාව 1939 සිට තුර්කියට බලපෑ ප්‍රබලතම භූමිකම්පාව ලෙස විශ්වාස කෙරේ, එම විශාලත්වයේ භූමිකම්පාවකින් මිනිසුන් 30,000 ක් මිය ගිය බව USGS පවසයි. මෙම විශාලත්වයේ භූමිකම්පා දුර්ලභ වන අතර, ලෝකයේ ඕනෑම තැනක සාමාන්‍යයෙන් සෑම වසරකම සිදුවන්නේ පහකට වඩා අඩුවෙන්. පසුගිය වසර 25 තුළ රික්ටර් පරිමාණයේ 7.0 හෝ ඊට වැඩි භූමිකම්පා හතක් තුර්කියට බලපා ඇත – නමුත් සඳුදා වඩාත් බලවත් වේ.

ජෝර්ජියා ටෙක් විශ්ව විද්‍යාලයේ පෘථිවි හා වායුගෝලීය විද්‍යා පාසලේ සහකාර මහාචාර්ය කාල් ලැන්ග් සීඑන්එන් වෙත පැවසුවේ සඳුදා භූමිකම්පාවට ගොදුරු වූ ප්‍රදේශය භූ කම්පන ක්‍රියාකාරකම්වලට ගොදුරු වන බවයි. “එය ඉතා විශාල දෝෂ කලාපයක්, නමුත් මෙය මෑත මතකයේ ඔවුන් අත්විඳින ලද ඕනෑම අවස්ථාවකට වඩා විශාල භූමිකම්පාවක්,” Lang පැවසීය.

සඳුදා අලුයම භූමිකම්පාව ඇති වූ විට ගැසියන්ටෙප් හි ජීවත් වන සහ ඔහුගේ දෙමාපියන් සමඟ නැවතී සිටි මාධ්‍යවේදී ඊයාඩ් කුර්ඩි පැවසුවේ “එය කිසි විටෙකත් අවසන් නොවන බවක් දැනේ” යනුවෙනි.
සෙලවීම නැවැත්වූ විට, කුර්ඩි සහ ඔහුගේ දෙමාපියන් තම නිවසින් පිටව ගියේ තවමත් පිජාමා ඇඳගෙන බව ඔහු පැවසීය.

බිම අඟල් කිහිපයක් හිම පතිත වූ අතර, ඔවුන් විනාඩි 30 ක් පමණ වැස්සේ එළිමහනේ රැඳී සිටි අතර ඔහුට නැවත කබා සහ බූට් රැගෙන යාමට හැකි විය.

දකුණු සහ මධ්‍යම තුර්කියට ප්‍රබල පසු කම්පන දැනී ඇත. ප්‍රධාන භූමිකම්පාවෙන් මිනිත්තු 11 කට පමණ පසු, ප්‍රධාන භූමිකම්පාවේ කේන්ද්‍රස්ථානයේ සිට කිලෝමීටර් 32 ක් (සැතපුම් 20) වයඹ දෙසින් රික්ටර් පරිමාණයේ 6.7 ක ප්‍රබලතම පසු කම්පනය ඇති විය. ප්‍රධාන භූමිකම්පාවෙන් මිනිත්තු 19 කට පසුව රික්ටර් පරිමාණයේ 5.6 ක ප්‍රබලත්වයෙන් යුත් තවත් ප්‍රබල පසු කම්පනයක් ඇති විය.
රික්ටර් මාපකයේ 7.8 ක ප්‍රබලත්වයෙන් යුත් භූමිකම්පාවෙන් විනාඩියකට අඩු කාලයකදී “ඉතා ප්‍රබල” පසු කම්පන අටක් දක්වා ඇති වූ අතර, ඔහුගේ නිවසේ තිබූ බඩු බාහිරාදිය බිමට වැටුණු බව කුර්ඩි පැවසීය. භූමිකම්පාවෙන් පසු ඔහුගේ අසල්වැසියන් බොහෝ දෙනෙක් තම නිවෙස් අතහැර ගොස් ඇති බව ඔහු පැවසීය.

ව්‍යසනයේ සත්‍ය පරිමාණය පෙන්වන ඡායාරූප තුර්කියේ දවස උදාවත් සමඟ මතුවිය. වීදි පුරා ලෝහ කූරු විසිරී ඇති අතර සම්පූර්ණ ගොඩනැගිලි සමතලා කර ඇත. සුන්බුන් ඉවත් කිරීමට බුල්ඩෝසර් ක්‍රියා කරන අතරතුර මෝටර් රථ පෙරළී ඇත.

“මේ නිසා ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ජනතාවක් පීඩාවට පත්වෙලා. එය සීතලයි. වැසි සහිතයි. මාර්ගවලට බලපෑම් ඇති විය හැකිය, එයින් අදහස් වන්නේ ඔබේ ආහාර, ඔබේ ජීවනෝපාය, ඔබේ දරුවන් රැකබලා ගැනීම, ඔබේ පවුලේ අය සඳහා වන සැලකිල්ලයි, ”CNN කාලගුණ විද්‍යාඥ කැරන් මැගිනිස් පැවසීය.

“මෙම කලාපය පුරා වගා කරන ඕනෑම දෙයක් හෝ බෝග වැනි ඕනෑම දෙයක් බලපානු ඇත. මෙහි ප්‍රතිවිපාක පුළුල් වන අතර සති, සහ මාස ගණනාවක් මෙම කලාපයට බලපානු ඇත.

දිවි ගලවා ගත් අය සොයමින්

සෙවීම් සහ ගලවා ගැනීමේ කණ්ඩායම් රටේ දකුණට යවා ඇති බව තුර්කියේ අභ්‍යන්තර කටයුතු අමාත්‍ය සුලෙයිමාන් සොයිලු පැවසීය. AFAD, ආපදා ඒජන්සිය, යුරෝපා සංගමයේ මානුෂීය වැඩසටහන වන හදිසි ප්‍රතිචාර සම්බන්ධීකරණ මධ්‍යස්ථානය (ERCC) හරහා ජාත්‍යන්තර ආධාර ඉල්ලා ඇති බව පැවසීය.

තුර්කියේ විශාලතම නගරය වන ඉස්තාන්බුල් වෙතින් සුනඛයන්, ට්‍රක් රථ සහ ආධාර සමඟ 1,000 කට ආසන්න සෙවීම් සහ ගලවා ගැනීමේ ස්වේච්ඡා සේවකයන් යොදවා ඇති බව එහි ආණ්ඩුකාර අලි යෙර්ලිකායා පවසයි.
“අපේ පාඩුව ගැන කණගාටුයි. අපගේ තුවාලකරුවන්ට ඉක්මන් සුවය ප්‍රාර්ථනා කරමි, ”යර්ලිකායා ට්විටර් හි ලිවීය.

Gaziantep හි ආණ්ඩුකාර Davut Gul ට්විටර් පණිවුඩයක් නිකුත් කරමින් කියා සිටියේ භූමිකම්පාව අපගේ නගරයට දැඩි ලෙස දැනුණු බවයි, සහ මහජනතාවට තම නිවෙස්වලින් පිටත රැඳී සිටින ලෙසත් සන්සුන්ව සිටින ලෙසත් උපදෙස් දුන්නේය.

“කරුණාකර අපි කලබල නොවී එළියේ ඉමු. අපේ වාහන පාවිච්චි නොකර ඉමු. ප්‍රධාන පාරවල් වල සෙනග එකතු නොකර ඉමු. අපි දුරකථන කාර්යබහුලව තබා නොගනිමු, ”ඔහු පැවසීය.

Brookings ආයතනයේ සෙසු Asli Aydintasbas පවසන පරිදි Gaziantep පළාතේ සැලකිය යුතු සරණාගත ජනගහනයක් සහිත කුඩා හා මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ නගර ගණනාවක් ඇත.

“මේ සමහර ප්‍රදේශ තරමක් දුප්පත්. සමහර ඒවා වඩා පොහොසත්, නාගරික ප්‍රදේශ … නමුත් අප කතා කරන අනෙකුත් කොටස් විනාශ වී ඇති බව පෙනේ, සාපේක්ෂව අඩු ආදායම් ලබන ප්‍රදේශ, ”ඇය පැවසුවාය.

ගැසියන්ටෙප් හි ඊසාන දෙසින් පිහිටි ඩයර්බකීර් නගරයේ වීඩියෝවෙන් දැක්වෙන්නේ ගලවා ගැනීමේ සේවකයින් වියරුවෙන් දිවි ගලවා ගත් අය සුන්බුන් වලින් පිටතට ඇද ගැනීමට උත්සාහ කරන ආකාරයයි.

භූමිකම්පාව රටේ බොහෝ ප්‍රදේශවලට දැනුණු බව එර්ඩෝගන් පැවසීය.

මීට සුළු මොහොතකට පෙර තවත් ප්‍රබල කම්පනයක්.

ගිනිකොනදිග තුර්කියේ කහරමන්මාරස් පළාතේ එල්බිස්තාන් දිස්ත්‍රික්කයේ තවත් භූ කම්පනයක් සිදුවී තිබේ.

එක්සත් ජනපද භූ විද්‍යා සමීක්ෂණ ආයතනය ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ, භූමිකම්පාවේ ප්‍රබලත්වය රික්ටර් මාපක 7.5ක් ලෙස ගණන් බලා ඇති බව ය.

එල්බිස්තාන් පිහිටා ඇත්තේ, අද උදෑසන පළමු භූමිකම්පාව සිදු වූ ගාසියන්ටෙප් සිට උතුරු දෙසින් සැතපුම් 80ක් පමණ දුරින් බව සදහන් වේ.
මෙම දෙවන භූමිකම්පාව එරට වේලාවෙන් දහවල් 1:24ට සිදු වී ඇත.

තුර්කියේ ආපදා සහ හදිසි කළමනාකරණ අධිකාරියේ නිලධාරියෙකු ප්‍රකාශ කර ඇත්තේ, එය “පසු කම්පනයක්” නොවන බව ත් අද උදෑසන භූමිකම්පාව හේතුවෙන් ඇති වූ කම්පනයක් නොවන බව ත් ය.

පළමු භූමිකම්පාවෙන් පසු කහරමන්මාරස් ප්‍රදේශයේ අවම වශයෙන් මරණ 70ක් දැනටමත් වාර්තා වී ඇත.
පුද්ගලයන් 1,200 කට වැඩි පිරිසක් මිය ගිය අද අලුයම ඇති වූ කම්පනයෙන් පසු මෙම දෙවන භූමිකම්පාවෙන් සිදු වූ බලපෑම කුමක් ද යන්න තවමත් අපැහැදිලි බව විදෙස් මාධ්‍ය වාර්තා කර තිබේ.

( CNN පුවත් වාර්තාවේ උපුටාගෙන පලකරන ලදී.)